Geschiedenis
Aan het einde van de 16e eeuw waren er in Frankrijk en de Zuidelijke Nederlanden steeds meer protestanten. Door de tachtigjarige oorlog en de inname van Antwerpen door Alva, vluchtten deze protestanten naar De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en verenigden zich in “Waalse” kerken, waar zij hun geloof vierden in de Franse taal. De eerste Waalse kerk ontstond in Middelburg, later volgden ook Maastricht, Den Bosch en Breda. De Waalse kerken waren al vroeg, sinds de Dordtse Synode in 1618, onderdeel van de Nederduitsch Gereformeerde Kerk van de Nederlanden, een kerk die nu de PKN is.
Een tweede golf vluchtelingen uit Frankrijk kwam ongeveer een eeuw later nadat Lodewijk XIV het edict van Nantes, waaronder katholieken en protestanten bijna een eeuw hadden samengeleefd, opzegde. In 1685 vluchtten daardoor ruim 400.000 Hugenoten, de Franse naam voor de protestanten; velen van hen kwamen in de Nederlanden terecht. In die tijd groeide het aantal Waalse gemeenten tot ongeveer 70. Ook in Zwolle werd een Waalse Gemeente opgericht die onderdak kreeg in de kapel van het vroegere St. Geertruiden-klooster dat in 1504 gebouwd werd.
De oprichting van de Eglise Wallonne in Zwolle 1686
De oprichtingsakten van de Waalse kerk in Zwolle zijn nog steeds aanwezig in het Historisch Documentatie Centrum Overijssel in het zgn. Resolutieboek van de kerkenraad (zie afbeelding). Hieronder volgt de eerste (heel lange!) zin hiervan, zowel het Frans als het Nederlands.
Au Nom de Dieu Amen
Livre du Consistoire de l’église walonne de la ville de Zwool
Messieurs du venerable Magistrat de la ville de Zwol ayant resolu d’eriger une Eglise françoise dans la susdite ville pour l’edification tant des habitants naturels qui entendent la langue francoise que principalement des françois sortans du Royaume de france a cause de la persecution exercée eux qui n’ont pas voulu abandonner La Réligion Reformée qui se sont venu êtablir dans leur ville ou qui s’y pourroient êtablir a l’advenir, ont apelé le sieur philippe Bech cy devant Ministre en france pour y exercer son Ministere, et demandé par letre aux Messieurs les conducteurs des Eglise Walonnes le 11e septembre et jours suivant de l’année 1686 de vouloir aggreger le d. Sr Bech de deputer quelques uns d’entr’eux pour venir dresser une consistoire dans la susdite Eglise et confirmer le d. Sr Bech aux forms accoutumées.
“In naam van onze Heer Amen”
Heren eerbiedwaardige magistraten van de Stad Zwolle hebbende besloten om op te richten een Franse kerk in de voorzeide stad om te bouwen voor natuurlijke inwoners die luisteren naar de Franse taal (en) die vooral Fransen zijn komend uit het Koninkrijk Frankrijk wegens een tegen hen uitgevoerde vervolging, die niet hun Gereformeerde Religie hebben willen verlaten, die in hun stad zich zijn gaan vestigen of zich zouden kunnen vestigen, hebben benoemd de heer Philippe Bech, voorheen predikant in Frankrijk, om hier zijn roeping als predikant uit te oefenen en hebben gevraagd de leiders der Waalse kerken van de Verenigde Provinciën ter synode bijeengekomen in Balk de 11e september en daarop volgende dagen van het jaar 1686, om als lid toe te willen laten binnen hun gezelschap de voorzeide Heer Bech en om enkele onder hen te willen afvaardigen om een consistoire op te richten in de voorzeide kerk en de voorzeide heer Bech te bevestigen volgens de gebruikelijke vormen.
De eerste predikant van de Eglise Wallonne van Zwolle was dus Philippe Bech, een Hugenoot afkomstig uit St. Marcelin in de Dauphiné ; hij werd in 1686 bevestigd. Wat opvalt in de stichtingsakte is dat het gemeentebestuur van de stad Zwolle de verantwoordelijkheid op zich neemt om aan de in de stad gearriveerde Hugenoten, vluchtelingen dus uit Frankrijk, een kerk toe te wijzen. Ook bijzonder is dat de magistraten van de stad zelf plaats nemen in de kerkenraad.
Na oprichting maakte de kerk een bescheiden bloei door in de 18e en 19e eeuw; het zijn niet alleen de Hugenoten uit Frankrijk die deel uitmaakten van de kerk, maar ook geboren Zwollenaren die graag de Franse taal en cultuur aanhangen wat in die tijd niet ongewoon was. De omvang van de kerkgemeenschap was echter nooit heel erg groot: schattingen lopen uiteen van 40 tot 80 leden. Al in 1888 maakt de auteur van het boekje Wandelingen in en om Zwolle W.A. Elberts gewag van een tanend bestaan van de Waalse Kerk. Elberts zegt namelijk: ‘Ofschoon in een stad als de onze een Waalsche gemeente geen reden bestaan meer heeft, laat het zich goed begrijpen dat menigeen aan die kerk gehecht is.’ En dat laatste blijkt maar al te waar, nog steeds kent onze kerk een hechte gemeenschap van zo’n veertig mensen.
